Dasbodh दासबोध Dashak 1 Samas 3

॥ जय जय रघुवीर समर्थ ॥ ॥श्रीमंत दासबोध ॥

दशक पहिला समास तिसरा

In this Samas, various forms of Samarthyarupa Sharde are comprehensively described. Ishwar and Maya, Ganesh and Sharda, Shiva and Shakti have the same meaning. The meaning that we understand is due to the presence of Ganesha and the power to translate the understood meaning into words is there. The creation and destruction of the Infinite Universe is a game of Sharda's power. Sharda is an unbroken spirited form and only when she is pleased does the seeker get the power to remain still in his form.

II  दासबोध दशक १ - स्तवननाम
     समास ३ - शारदास्तवन  II

॥श्रीराम॥ 

आतां  वंदीन  वेदमाता  | श्रीशारदा

ब्रह्मसुता | शब्दमूळ वाग्देवता | माहं माया ||१||
मराठी अर्थ :

वेदांची माता अर्थात जिच्यापासून वेद प्रकटले,
ब्रह्मदेवाची कन्या,शब्दांचेमूळ, वाणीची
स्वामीदेवताव महामाया असणार्‍या
शारदेस मी नमस्कार करतो.

जे उठवी  शब्दांकुर | वदे वैखरी अपार |

जे शब्दांचें अभ्यांतर | उकलून दावी ||२||

सूक्ष्म अंकुररुपांत शब्द उत्पन्न करणारी
व वैखरीने अगणित शब्द बोलणारी,शब्दांचे
अभ्यांतर म्हणजे अर्थ स्पष्ट करणारी
ही शारदाच असते.

जे योगियांची समाधी | जे धारिष्टांची कृतबुद्धी |

जे  विद्या  अविद्या  उपाधी | तोडून टाकी ||३||

निर्भयता व समाधी अवस्था यात ही शारदाच
असते विद्या व अविद्या या उपाधीचा ती नाश करते.

जे माहा पुरुषाची भार्या | अति सलग्न अवस्था

तुर्या | जयेकरितां महत्कार्या | प्रवर्तले साधु ||४||

महापुरुषाची म्हणजे आदिपुरुषाची भार्या असणारी

आणि ईश्वरसान्निध्य अवस्थेत अनुभवास येणारी

तुर्यावस्था ही ती शारदाच असून तिच्या जोरावरच

साधुपुरुष महान कार्यास प्रवृत्त होतात.

जे महंतांची शांती | जे ईश्वराची निज शक्ती |

जे  ज्ञानियांची  विरक्ती  |  नैराशशोभा ||५||

महंतांच्या शांतीत, ज्ञानी पुरुषांच्या विरक्तित,
स्वतः इश्वराची शक्ति असलेली ही शारदा
नैराशशोभा असते अर्थात उदासीनतेत व वैराग्यात
शोभायमान असते.

जे अनंत ब्रह्मांडें घडी | लीळा विनोदेचि मोडी |

आपण आदिपुरुषीं  दडी  |  मारून  राहे ||६||

शारदा अनंत ब्रह्मांडांची निर्माती व सहज
गमतीने ते मोडण्याचा खेळ करणारी आहे. आपण
स्वतः आदिपुरुषी लीन होऊन दडून बसणारी
अशी ती शारदाच असते.

जे प्रत्यक्ष  पाहातां  आडळे | विचार  घेतां तरी

नाडळे | जयेचा पार न कळे | ब्रह्मादिकांसी ||७||

नामरुपात्मक जगास, इंद्रियानी पाहू जाता प्रत्यक्ष
दिसणारी पण विचाराने शोध घेतल्यास न
आढळणारीअसल्याने ब्रह्मादिकासही तिचा
ठावठिकाणा उकलत नाही.

जे सर्व नाटक अंतर्कळा | जाणीव स्फूर्ती निर्मळा |

जयेचेनि  स्वानंदसोहळा  |  ज्ञानशक्ती   ||८||

शारदा वैश्विकनृत्याच्या नाटकाची, अंतरंगात राहून
नृत्य करविणारी असते. जाणीवेतील निर्मळ
स्फूर्ति आणि ज्ञानशक्तीतील स्वानंद सोहळ्याची
सहज अनुभूती ही शारदाच होय.

जे लावण्यस्वरूपाची शोभा | जे परब्रह्मसूर्याची प्रभा |

जे  शब्दीं  वदोनि  उभा  |  संसार नासी   ||९||

शारदा सगुणातील लावण्यरुपाची शोभा असणारी,
परब्रह्मरुप सूर्याची प्रभा असणारी आहे.
शब्दसामर्थ्याने’संसार नासी’ म्हणजे वेदांतशास्त्राने
हा भवसागरपार करण्यास शारदाच साहाय्यभूत होत असते.

जे मोक्षश्रिया माहामंगळा | जे सत्रावी जीवनकळा |

हे सत्वलीळा सु-सीतळा  |  लावण्यखाणी   ||१०||

मोक्षाचे वैभव आणि महन्मंगळ असणारी ही शारदा
अमृतरुपी सत्रावी जीवनकळाच आहे. शांतशीतल
अशी लावण्याची खाण, सत्वगुणाची लीळा
करणारी अशी ती शारदाच असते.

जे अवेक्त पुरुषाची वेक्ती | विस्तारें वाढली इच्छाशक्ती |

जे  कळीकाळाची  नियंती  |  सद्‍गुरुकृपा   ||११||

अव्यक्त पुरुषास म्हणजे परब्रह्मास शारदेच्यारुपाने
व्यक्त होणारी, तिच्या इच्छाशक्तिने विस्तारणारी,
कळीकाळास आपल्या  नियंत्रणात ठेवणारी जी
सद्‍गुरुकृपा असते ती शारदाच असते.

जे परमार्थमार्गींचा विचार | निवडून दावी सारासार |

भवसिंधूचा  पैलपार  |  पाववी   शब्दबळें  ||१२||

परमार्थ करणार्‍या साधकास सार आणि
असार याचीनेमकी जाणीव करुन देणारी व
शब्दसामर्थ्याच्या जोरावर भवसागराच्या
पैलपार नेणारी ती शारदाच होय.

ऐसी बहुवेषें नटली  |  माया शारदा  येकली |

सिद्धचि अंतरी संचली | चतुर्विधा प्रकारें ||१३||

अशा रीतीने पूर्ण स्वयंभू असणारी व अनंत रुपानी

नटणारी शारदा माणसाच्या अंतःकरणात चार

प्रकाराने कायमची सिद्ध हॊऊन सांचलेली असते.

तीहीं वाचा अंतरीं आलें | तें वैखरिया प्रगट केलें |

म्हणौन कर्तुत्व जितुकें जालें | तें शारदागुणें ||१४||

माणसाच्या अंतःकरणात परा,पश्यंती,मध्यमा
या तीन वाणीमध्ये जे स्फुरते ते वैखरी वाणीने
प्रत्यक्ष प्रगट होते. म्हणून या जगात शब्द सामर्थ्याने
जे कर्तृत्व होत असते ते या शारदेच्या शक्तीने चालते.

जे ब्रह्मादिकांची जननी | हरीहर  जयेपासुनी |

सृष्टिरचना लोक तिनी | विस्तार जयेचा ||१५||

शारदा ब्रम्हदिकाची आई आहे .विष्णू शी तिच्या
पोटी जन्मतात तीन्ही लोक असलेली हि
विश्वरचना हा एक शारदेचाच विस्तार आहे.

जे परमार्थाचें मूळ | नांतरी सद्विद्याची केवळ |

निवांत  निर्मळ निश्चळ | स्वरूपस्थिती ||१६||

परमार्थाची मूळ आणि केवळ आत्मविद्याच
असणारीती शारदा म्हणजे निवांत,निर्मळ,
निश्चळ स्वरुपस्थिती होय.

जे योगियांचे ध्यानीं | जे साधकांचे चिंतनीं |

जे सिद्धांचे  अंतःकर्णीं  |  समाधिरूपें ||१७||

योगी लोकांना ध्यानास व साधकास
आत्मचिंतनाससाहाय्यभूत होणारी ही
शारदा सिद्धांच्या अंतःकरणात समाधीरुपाने
स्थिर असते.

जे निर्गुणाची वोळखण | जे अनुभवाची खूण |

जे  व्यापकपणें  संपूर्ण  |  सर्वांघटीं  ||१८||

शारदेच्या स्वरुपाचे आकलन होताच निर्गुणाची

ओळखपटते आणि सर्वाघटी व्यापकपणे ती

भरून राहिलेली आहेया स्वस्वरुपाची

खूण अनुभवास येते.

शास्त्रें पुराणें वेद श्रुति | अखंड जयेचें स्तवन करिती |

नाना  रूपीं  जयेसि  स्तविती  |  प्राणीमात्र ||१९||

या शारदेमुळेच शास्त्रे, पुराणे,वेद व श्रुतिवचने
यांचंमोठेपण कळते, म्हणून ते अखंड शारदेचं
स्तवन करतात. सर्व प्राणीमात्र नानारुपांनी
शारदेची स्तुती करत असतात.

जे वेदशास्त्रांची महिमा | जे निरोपमाची उपमा |

जयेकरितां  परमात्मा  |  ऐसें  बोलिजे  ||२०||

वेदशास्त्रांचा महिमा असणारी हि शारदा, निरोपम
परब्रह्माची उपमा असणारी शारदा,तिच्यामुळेच
कल्पनातील वस्तुस परमात्मा असे बोलले जाते.

नाना विद्या कळा सिद्धी | नाना निश्चयाची बुद्धी |

जे  सूक्ष्म  वस्तूची  शुद्धी  |  ज्ञेप्तीमात्र  ||२१||

नाना विद्या, कला, सिद्धी, नाना निश्चयाची

बुद्धी, सूक्ष्म ज्ञानमय परमात्मस्वरुपाची जाणीव

हा शारदेचा विलास असतो.

जे हरिभक्तांची निजभक्ती | अंतर्निष्ठांची अंतरस्तिथी |

जे  जीवन्मुक्तांची  मुक्ती  |  सायोज्यता  ते  ||२२||

स्वतः हरिभक्ताची भक्ति, आत्मनिष्ठ ज्ञानी
साधकाची आत्मस्थिति, जीवन्मुक्तांची
सायुज्यमुक्ति ती शारदाच असते.

जे अनंत माया वैष्णवी | न कळे नाटक लाघवी |

जे  थोराथोरासी  गोवी  |  जाणपणें   ||२३||

 जिचा अंत लागत नाही अशी ईश्वराची माया
वैष्णवी आहे . तिने रचलेले मनमोहक नाटक
कोणालाच आकलन होत नाही. मोठमोठ्या
ज्ञानी लोकांना ती ब्रह्माच्या जाणपणाच्या
अभिमानाने भ्रम निर्माण करुन अगदी सहज
त्यात गुंतवून फसवते.

जें जें दृष्टीनें देखिलें | जें जें  शब्दें वोळखिलें |

जें जें मनास भासलें | तितुकें रूप जयेचें ||२४||

डॊळ्यानी जे दिसते, शब्दांनी जे जाणता येते,

मनाने जे कल्पिता येते, ते सगळे शारदेचेच रुप असते.

स्तवन भजन भक्ति भाव | मायेवांचून नाहीं ठाव |

या वचनाचा अभिप्राव  |  अनुभवी जाणती ||२५||

भगवंताचे स्तवन, भजन, भक्ती यापैकी काहीही
असो, हे सर्व मायिक असल्याने, ते शारदारुप
मायेच्यामदती शिवाय करता येत नाही.माझ्या या
वचनाचा खरा अर्थ स्वानुभवी पुरुषांनाच कळेल.

म्हणौनि थोराहुनि थोर  |  जे ईश्वराचा ईश्वर |

तयेसी माझा नमस्कार | तदांशेंचि आतां ||२६||

म्हणून शेवटी सर्वात थोर अर्थात श्रेष्ठ असलेल्या
आणिईश्वराचा ईश्वर असणार्‍या शारदेला तिच्या
अंशानेच म्हणजे तादात्म्य पावून मी नमस्कार करतो.

इति श्रीदासबोधे गुरुशिष्यसंवादे

शारदास्तवननाम समास तिसरा || १.३ ||